تولید فرش ماشینی

تولید فرش ماشینی در ایران از سال 1350 به این طرف آغاز شده و بیشتر دستگاههایی که از کشور آلمان و بلژیک وارد ایران می شد به بافت می رسید. در حال حاضر هم دستگاههای واندویل بلژیک و شونهر آلمان و تکسیما در ایران بریا تولید فرش ماشینی استفاده می شود و جالب اینکه این کشور ها با اینکه خودشان این دستگاهها را تولید م یکنند اما در تولید فرش قوی نیستند و این ایران است که در تولید فرش ماشینی حرف اول را می زند.

در ابتدای دهه 50 در کارخانجات مخمل و ابریشم کاشان اولین فرش ماشینی در ایران تولید شد. این تولید با ماشین های مخمل بافی ژاکارد انجام می شد و الیافی که استفاده می شد الیاف مصنوعی براق بود که پرز کوتاه داشت و کم وزن بود. البته همان زمان از بلژیک نیز فرش هایی مشابه وارد ایران می شد و ما ایرانی ها اینگونه با فرش ماشینی آشنا شدیم.

تولید فرش ماشینی

وقتی ایرانیان از فرش ماشینی استقبال کردند گروهی از سرمایه داران در تلاش برای تولید بیشتر در این زمینه بودند. خاندان لاجوری از سرمایه داران بنام و کارخانه داران خوشنام ایران بودند که شرکت فرش راوند را تأسیس کردند و به تولید فرش راوند پرداختند.

از سال 57 تعدادی از متخصصان با ماشین های مربوط به آن زمان از قبیل وندویل ALB61 و AL1 و TEXTIMA شروع به تولید فرش ماشینی نمودند اما تحول اساسی تولید فرش ماشینی از سال 65 آغاز شد و هم اکنون بیش از 1700 واحد بزرگ و کوچک در ایران به تولید فرش می پردازد و رقابت تنگاتنگی دارند.

دستگاههای واندویل و شونهر و تکسیما دستگاههایی هستند که فرش تولید می کنند و این فرش ها از الیاف BCF و اکرولیک و پلی استر که همان ابریشم مصنوعی نامیده می شود بافت می شوند. بهترین نوع الیاف اکرولیک است. در بعضی فرش ها 100% اکرولیک استفاده می شود اما در بعضی دیگر هم از اکرولیک و هم از BCF کمک می گیرند. فرش هایی که با پلی استر بافته می شوند پرز دهی ندارند اما پلی استر متأسفانه برای پوست زیاد مناسب نیست.

تولید کننده های فرش ماشینی تقریبا در تمام شهر های ایران به تولید م یپردازند اما بیشترین شرکت های فرش در کاشان و سپس رد آران و بیدگل مشغول به کار هستند از این رو این دو شهر که در کنار هم قرار گرفته اند به پایتخت فرش ماشینی ایران شهرت دارند.

ویژگی های نخ هیت ست شده

بسیاری هستند که منظور از اصطلاح هیت ست شده در فرش ماشینی را نمی دانند در صورتی که همیشه به منظور معرفی فرش، فروشندگان از این اصطلاح نخ هیت ست شده استفاده می کنند.

ما سعی داریم در این مقاله ویژگی های نخ هیت ست شده را نسبت به نخ های معمولی عنوان کنیم.

ویزگی های نخ هیت ست:

1- نخ هیت ست از جمله نخ هایی هستند که بعد از ریسیده شدن توسط دستگاههای ریسندگی هیتستینگ می شوند. بدین معنی که با ماشین های مخصوصی بخار داده و با دمای بالا تثبیت می شوند. این فرایند باعث می شود تولیدات فرش با نخ هیت ست، فرش هایی باشند با پرز دهی بسیار اندک و کیفیت فوق العاده.

2- نخ هیت ست شده بسیار نرم و لطیف می باشد از این رو فرش تولید شده با این نخ به صورت شگفت انگیزی دانه دانه و ریشه های فرش قابل تشخیص می باشند که به اصطلاح به این ریشه ها اناری یا همان دانه اناری گفته می شود.

3- پاخور فرش هایی که در آنها از نخ هیت ست استفاده شده نرم تر از سایر فرش ها می باشد چرا که نخ هیت ست با فرایندی که تولید می شود حالت پفکی و نرم به خود می گیرد.

4- نخ هیت ست در اثر حرارت دیدن حجیم تر می شود و همان طور که قبلا گفتیم حالت پفکی دارد به همین دلیل فرش تولید شده با نخ هیت ست پرتر و تراکم بافت بهتری دارد چرا که پوشش قابل توجهی در نوع بافت به خود می گیرد.

5- ماشین هیت ست در طی فرایند هیت ست کردن نخ ، این قابلیت را به نخ می دهد که نخ دوام و ماندگاری بالاتری پیدا کند بدین منظور که تاب نخ ثبات بیشتری می یابد و حرارت باعث این ثبات و پایداری می شود.

6- نخ های هیت ست شده کمتر از نخ های دیگر گرد و غبار و پالودگی را به خود جذب می کنند و این باعث می شود فرش هایی که با نخ هیت ست شده بافته می شوند چنین خاصیتی داشته باشند یعنی در برابر گرد و غبار و جذب آن مقاومت کنند.

7- فرش هایی که از نخ هیت ست شده تولید می شوند جذابیت رنگ بندی بیشتری دارند چرا که نخ هیت ست جذب رنگ بالایی دارد در زمان شستشو دوام قابل توجهی در مقابل کاهش رنگ دارند.

8- فرش تولید شده با نخ هیت ست در برابر حرارت مقاومت بالایی دارد و به راحتی با دمای معمولی نمی سوزد.(مثل جای اتو روی فرش)

نکته: اگر کف پای شما حساسیت دارد و با راه رفتن بر روی فرش پوسته پوشته می شود باید سفارش کنیم که از فرشی استفاده کنید که در تولید آن نخ هیت ست شده بکار رفته باشد. نخ هیت ست حساسیت زا نیست و مشکل شما را در این زمینه حل خواهد کرد.

خرید فرش ماشینی

فرش جزء اقلام با اهمیت زندگی محسوب می شود از این رو برای خرید فرش مخصوصا فرش ماشینی باید نکاتی را مورد توجه قرار دهیم. قبل از هر چیز باید بدانیم فرش را در چه اندازه و در چه ابعادی نیاز داریم چون اگر فرشی تهیه کنیم که به نسبت جایی که در آن فرش را پهن می کنیم بزرگ تر باشد مجبور می شویم مقداری از فرش را تا بزنیم این امر باعث می شود فرش خراب شود و امکان پاره شدن فرش در قسمتی که تا خورده است بسیار زیاد است.

باید بدانیم حدودا چه میزان هزینه می کنیم به این دلیل که خرید فرش ماشینی با تنوع زیادی در بازار وجو دارد مثلا فرش 1200 شانه کیفیت عالی و قیمت بسیار بالایی دارد، فرش 1000 شانه بسیار خوب و قیمت خوب و فرش 700 شانه کیفیت خوب و قیمت مناسبی دارد.

البته طرح و نقش و تراکم فرش نیز در قیمت فرش تاثیر دارد و همیشه دقت کردن در خرید اهمیت زیادی دارد، در خرید فرش ماشینی نیز باید کاملا دقت داشته باشیم. مثلا اینکه فرش های ترنج دار و لچک دار حتما باید قرینه باشند، گل های بافت شده در فرش نباید شکستگی داشته باشند.

نقش فرش های ترنج دار و لچک دار نماد معماری ساختمان های زمان اشکانیان است ، ترنج نماد حوض وسط حیاط و لچک باغچه های سبزی کار شده اطراف حیاط به حساب می آید. البته طرح نقش های دیگر در فرش ماشینی هم وجود دارد که بسیار جالب و قابل توجه هستند.

در ادامه برای خرید فرش ماشینی باید به مکانی که فرش در آن پهن می شود توجه کنیم. اگر جایی است که پاخور زیاد دارد از فرش تیره، اگر مکان شلوغی است از طرح خلوت و ظریف ، اگر مکان خلوت و بزرگی است از طرح شلوغ و گرم برای انتخاب فرش استفاده می کنیم.

خرید فرش ماشینی نکات ریز بسیاری دارد که با توجه به سلیقه و اطلاعات خود می توانیم خرید خوبی داشته باشیم. باید سعی کنیم به استاندارد بودن محصول و ضمانت و کیفیت فرش ماشینی هم دقت کنیم. یادمان باشد در نگهداری فرش ماشینی هم باید کاملا دقت کنیم چرا که نور و حرارت زیاد و رطوبت به راحتی فرش را خراب می کند. نور باعث خراب شدن رنگ فرش و حرارت باعث رنگ پریدگی فرش و رطوبت باعث پوسیدگی آن می شود.

پرز فرش ماشینی

تولید کنندگان فرش آرمان همیشه در تلاشند در جهت جلب رضایت مشتریان، فرشی با کیفیت تولید کنند و یکی از مشکلات فرش ماشینی که همیشه مورد نظر بوده رویه رویه بودن یا همان پرز دهی فرش ماشینی می باشد. به همین منظور تولید کنندگان فرش آرمان به نکاتی توجه می کنند که باعث بهبود بخشیدن به این مشکل می باشد.

نکاتی از قبیل استفاده کردن از بهترین الیاف چه از نظر طول و چه از نظر ظرافت، استفاده نکردن از الیاف ضایعاتی(استفاده کردن از الیاف ضایعاتی باعث می شود نخ بدست آمده استحکام لازم را نداشته باشد و پرز فرش بیش از حد باشد).

اگر در زمان آماده سازی الیاف از مقدار آب و روغن به صورت بهینه استفاده شود نخ بدست آمده از کیفیت بالاتری برخوردار است، البته باید در تنظیمات دستگاههای سالن ریسندگی نیز دقت کافی داشت چرا که تاب نخ در حین ریسندگی بسیار حائض اهمیت است. هیت ست کردن نخ یا همان تثبیت حرارتی و استفاده از آهار و نیز روند تکمیل فرش از مواردی است که تولید کنندگان باید به آنها اهمیت فراوانی دهند تا بتوانند فرش با کیفیت و با پرز دهی کمتری را به دست مشتری برسانند.

البته پرز دهی فرش ماشینی امری عادی و اجتناب ناپذیر است اما رعایت نکاتی باعث کمتر شدن پرز دهی فرش و بالارفتن کیفیت آن می شود.

الیافی هستند که در سطح بافت، بالا تر از زمینه قرار میگیرند و توسط بافت و فرایند آهار گرفته نمی شوند و البته الیافی هستند که در اثر پاخوردن از خاب فرش بیرون می آیند و روی فرش قرار میگیرند و بعنوان پرز فرش محسوب می شوند این عیوب به طور کامل از بین نمی رود اما بعد از مدتی که فرش پا خورد پرز دهی متوقف می شود.

مدت زمانی که پرز دهی فرش ماشینی ایجاد می شود تا از بین برود به نکاتی بستگی دارد از قبیل :

۱- پوشش نخ که برای اصطکاک داخلی نخ انجام می شود .

۲-اینکه الیاف کوتاه چند درصد باشد.

۳- استحکام الیاف چقدر باشد و مقدار آسیب پذیری آن به چه میزان باشد.

۴- الیاف در قسمت سفیدگری و رنگرزی و ریسندگی به چه میزان استحکام خود را از دست داده باشد.

۵- سیستم ریسندگی نخ در تولید نوع نخ بسیار موثر است از این رو نوع نخ نیز بسته به میزان استحکام متغیر می باشد و این تغییرات در مدت زمان پرزدهی فرش تاثیر می گذارد.

۶- چگونگی نوع بافت یا همان اتصال ریشه به پود که همان خواب فرش محسوب می شود در زمان پرز دهی موثر است.

چرا که هرچه تراکم فرش بیشتر ضخامت نخ کمتر و آهار مصرفی بهتر باشد هم پرزدهی و هم مدت زمان پرزدهی کمتر خواهد بود.

طراحی فرش

نقشه کشی فرش جزء یکی از هنرهای سنتی و قدیمی ایران است. هنر نقشه کشی فرش زیر مجموعه طراحی سنتی می باشد این هنر شامل طرح نقش فرش هایی از قبیل طرح نقشه تابلویی، پرده ای ، زیر دریایی، تزئینی و... و تعدادی از گلیم ها هستند.

متناسب با رج شمار فرش و بر حسب تراکم مورد نظر، نقشه کشی فرش را انجام می دهند این نقشه کشی روی کاغذ های مخصوص و شطرنجی انجام می شود. طراحی و نقشه کشی فرش هنر خلاق و تخصصی است که استادان در این زمینه بسیار با ذوق و سلیقه هستند شاید بهتر است بگوئیم این هنر کار هر کسی نیست و باید خلاقیت فراوانی به خرج داد.

در زمان های قدیم که کاغذ های شطرنجی وجود نداشت نقشه ها را به صورت قطعه می بافتند و بافنده های فرش این قطعه ها را تحویل گرفته و برای بافت یک فرش با تکرار بافت این قطعه هنر خودشان را به نمایش می گذاشتند.

نقشه های سنتی فرش در حال حاضر به دو صورت انجام می شود به نام نقشه کشی ترکی و نقشه کشی فارسی از آن نام می برند. در نقشه کشی فارسی دقیقا رنگ مورد نظر که باید بافت شود روی نقشه قرار میگیرد اما در نقشه کشی ترکی نقشه با رنگ های خاص سایه زده می شود و رنگ اصلی به صورت کد هایی که از قبل قرار داد شده، با نمایش اعداد روی نقشه قرار می گیرد. این کد ها با توجه به جدول اعداد خوانده می شود بدین صورت که هر رنگی عدد منحصر به خود را دارد و زیر نخ چسبانده شده است.

امروزه برای نقش فرش ماشینی از نرم افزارهای نقشه کشی استفاده می شود. نقشه اولیه توسط استادان طراحی می شود و این طرح را در نرم افزار نقشه کشی باز می کنند و بعد از آن به ویرایش اشکالات بوجود آمده می پردازند. در این نرم افزار های نقشه کشی با تنظیمات و ترفندهایی نقشه را برای تراکم ها و شکل های خاص فرش آماده می کنند.